Leerkrachten getuigen: “Lezen zonder punten bevordert de leeshonger”

Een weekend lang lezen en creatief bezig zijn met taal zonder druk of beoordelingen: dat was het concept van de leesretraite die leerkrachten van het Sint-Pieterscollege in Jette organiseerden voor leerlingen van het vierde tot het zesde middelbaar. Leerkrachten Nederlands Anna De Wolf en Lukas Kestens vertellen hoe ze via een programma van vrij lezen, workshops, auteurslezingen en een open mic-avond een omgeving creëerden waar leerlingen hun eigen leespad konden uitstippelen. Het resultaat? Een onverwacht populair initiatief dat leerlingen doet smeken om opnieuw te mogen deelnemen.

Wat hield de leesretraite precies in?

Anna: “De leesretraite was een weekend voor leerlingen uit het vierde, vijfde en zesde middelbaar. Ze konden vrijwillig deelnemen en kenden elkaar dus niet per se, maar dat bleek geen probleem te zijn voor het aantal aanmeldingen. Veertig leerlingen en acht leerkrachten van verschillende vakken namen uiteindelijk deel. Het programma bestond uit verschillende blokken waarin leerlingen konden kiezen tussen samen in stilte lezen, workshops rond creatief schrijven en auteurslezingen. De leerlingen konden zelf hun programma samenstellen, wat bijdroeg aan de niet-schoolse sfeer. Heel vaak associëren ze lezen toch nog met de verplichte lectuur op school en met dit weekend wilden we dat uit die formele sfeer trekken. Dat is zeker gelukt. Lezen zonder punten bevordert duidelijk de leeshonger.”

Jonge lachende vrouw

Lukas: “De leerlingen die deelnamen, waren natuurlijk al geïnteresseerd in literatuur, maar we wilden hen nog meer inspireren. Jongeren willen wel lezen, maar met alle afleiding in het dagelijks leven missen ook zij vaak de tijd en de ruimte daarvoor. We wilden hen daarbij helpen, zodat lezen een gewoonte wordt waar ze de rest van hun leven op kunnen terugvallen. Dat we een zaadje hebben kunnen planten, bleek duidelijk uit de open mic-avond op zaterdag: alle leerlingen hebben daar iets gebracht, en dat hadden we niet verwacht. Het was mooi om te zien dat ze zich veilig voelden om hun ziel bloot te leggen. De leesretraite is zo echt uitgegroeid tot een creatieweekend waar nog veel over wordt nagepraat. De leerlingen die deelnamen, zijn nu al bang dat ze er volgend jaar niet bij zullen kunnen zijn.”

Welke auteurs hebben jullie uitgenodigd en hoe hebben jullie hun lezingen aangepakt?

Anna: “Onze gasten waren Gaea Schoeters en W.L. Moleka. De lezing van Gaea hadden we op voorhand samen voorbereid, want dat was in de vorm van een interview. De leerlingen hadden het boek al gelezen en vragen voorbereid die ze aan haar konden stellen. Gaea is een ongelofelijk boeiende spreker die antwoordt op de vragen van de leerlingen en er toch ook in slaagt om extra informatie te geven. De leerlingen waren achteraf heel positief over de open houding en de manier van vertellen. Ze had ook een goede tip voor de leerkrachten: kies niet alleen auteurs die goede boeken schrijven, maar die er ook goed over kunnen vertellen en die connectie kunnen maken met hun publiek.”

Lukas: “Voor de selectie van auteurslezingen, ook buiten de leesretraite, zoeken we auteurs die aansluiten bij de leefwereld van onze leerlingen. Omdat ze inhaken op de actualiteit. Of omdat ze jong zijn. Veel leerlingen zien boeken nog als iets oubolligs. We willen tonen dat ook jonge mensen boeken schrijven over hedendaagse onderwerpen. Daarom hadden we ook W.L. Moleka uitgenodigd. Zijn lezing hadden we niet voorbereid, dat was puur ter inspiratie. Ook voor de leerkrachten trouwens: Will-Limba valt op in de media en we waren nieuwsgierig om hem te leren kennen. Intussen hebben we zijn boeken ook aangekocht voor onze schoolbibliotheek.”

Dat we een zaadje hebben kunnen planten, bleek duidelijk uit de open mic-avond op zaterdag: alle leerlingen hebben daar iets gebracht.

Leerkracht Lukas Kestens
Poster van leesactiviteiten
Jongen die op podium staat
Leerlingen die naar auteur luisteren

Nodigen jullie in de rest van het jaar veel auteurs uit tijdens de lesuren en verschilt die aanpak van de leesretraite?

Anna: “Ja, er komen geregeld auteurs op bezoek op school. Recent waren dat bijvoorbeeld Amir Bachrouri, Aya Sabi en Maud Vanhauwaert. Ook daar kiezen we bewust voor een heel diverse selectie. Auteurs die over actuele onderwerpen praten, creëren verbinding tussen leerlingen en de samenleving. Ter voorbereiding van die auteurslezingen werken we wel altijd heel intensief rond de tekst. We peilen op voorhand op verschillende manieren naar hun beleving en interpretatie van de tekst. Tijdens een auteurslezing zorgt de focus op de tekst er ook voor dat beide partijen – de auteur en de leerlingen – snel ontdooien. De auteur als persoon blijft dan meer op de achtergrond.”

Lukas: “Auteurslezingen maken deel uit van een breder leesbeleid op de school. Zo is er ook een leesclub, waar soms auteurs bij aansluiten. Daarvoor werken we samen met lokale boekhandels als Passa Porta, die boeken sponsoren. In het kader van het gelijkekansenbeleid op school bieden we ook extra lesuren rond taal en lezen aan leerlingen met een achterstand aan. In de toekomst willen we ook bekijken hoe we die extra lesuren uitdagend en interessant kunnen maken door bijvoorbeeld een auteurslezing specifiek voor die (kleinere) groep te organiseren en daar een trimester lang naartoe te werken.”

Anna: “Verder hebben we een bibliotheek met boeken die leerlingen kunnen ontlenen en een selectie boeken die we in bulk aankopen voor gebruik in de klas. Kortom, de leesretraite was een eerste test om lezen eens los te koppelen van beoordelingen en punten, zodat leerlingen kunnen ontdekken dat het ook buiten de schoolcontext waardevol en plezierig kan zijn.”

Tijdens een auteurslezing zorgt de focus op de tekst ervoor dat beide partijen – de auteur en de leerlingen – snel ontdooien.

Leerkracht Anna De Wolf
Auteur geeft lezing op podium
Jongeren beoefenen yoga
Jongeren lezen samen

7 tips van Anna en Lukas voor auteurslezingen

1. Organiseer auteurslezingen los van beoordelingen en punten, zodat leerlingen zonder prestatiedruk leren genieten van literatuur.

2. Laat leerlingen kiezen tussen verschillende leesactiviteiten om hun gevoel van eigenaarschap te vergroten.

3. Koppel auteurslezingen aan creatieve workshops waarin leerlingen zelf met taal aan de slag kunnen gaan.

4. Wissel voorbereide lezingen (waarbij leerlingen het boek vooraf lezen) af met onvoorbereide ontmoetingen, zo creëer je verschillende ervaringen.

5. Koop boeken aan voor leerlingen, zodat de drempel om het werk van de auteur te leren kennen zo laag mogelijk is.

6. Volg jonge, opkomende auteurs die aansluiten bij de leefwereld van leerlingen om te laten zien dat literatuur voor hen relevant kan zijn.

7. Focus tijdens de voorbereiding van een auteurslezing op de tekst en peil naar de interpretaties van leerlingen, zodat ze het maximum uit de lezing halen.

Meer tips

Volg onze 8 stappen om van de auteurslezing in jouw klas een succes te maken.